Kwestie rozwodowe, są co do zasady, trudne i skomplikowane. Jednym z istotnych elementów tych spraw jest wątek podziału majątku między byłymi małżonkami. W trakcie procesu ma miejsce rozdysponowanie zgromadzonych podczas małżeństwa dóbr, co pozwala każdej ze stron na rozpoczęcie nowego etapu życia z jasno określoną sytuacją. Warto więc wiedzieć, jakie kroki podjąć, aby skutecznie przeprowadzić ten proces, oraz jak wyglądają dostępne opcje dla każdej ze stron.
Ustrój majątkowy małżeński a podział majątku po rozwodzie
W Polsce domyślnym ustrojem małżeńskim jest wspólnota majątkowa, która powstaje automatycznie z chwilą zawarcia małżeństwa, o zainteresowani, nie postanowili inaczej. Oznacza to, że dobra nabyte w trakcie trwania związku, niezależnie od tego, która z osób je zakupiła, wchodzą do majątku łącznego. Nie wszystkie pary decydują się na takie rozwiązanie. Wiele małżeństw jeszcze przed ślubem, a czasem nawet w trakcie małżeństwa, podpisuje umowę potocznie zwaną intercyzą. To ustalenie zawierane przed notariuszem, na mocy którego małżonkowie rezygnują ze wspólnego majątku. Każdy z nich gromadzi wówczas własny dorobek, a po ewentualnym rozwodzie, nie zachodzi konieczność jego dzielenia. Niektóre pary decydują się na mniej standardowe rozwiązania w postaci wspólności:
- Rozszerzonej – do majątku wspólnego wchodzą również składniki, które normalnie należałyby do zasobności osobistej.
- Ograniczonej – działa odwrotnie niż rozszerzona – para wyłącza określone dobra z dorobku wspólnego.
- Przymusowej – może zostać ustanowiona przez sąd, np. jeśli jedno z małżonków trwoni środki wspólne, zaciąga długi lub niegospodarnie zarządza pieniędzmi.
Osoby po ślubie mogą w dowolnym momencie zmienić ustrój majątkowy poprzez zawarcie nowej umowy notarialnej. Warto jednak pamiętać, że podpisanie intercyzy tuż przed rozwodem może być uznane przez sąd za próbę obejścia przepisów i zostać podważone.
Majątek wspólny a majątek osobisty
Podczas rozmów i konsultacji często spotykam się z przekonaniem, jakoby po zawarciu małżeństwa wszystkie dobra stawały się wspólne. Rzeczywistość i polskie prawo nie do końca potwierdzają owo mniemanie. Majątek osobisty, co do zasady, obejmuje przedmioty należące wyłącznie do jednego z małżonków, nabyte przed zawarciem oficjalnego związku lub uzyskane w określony sposób podczas jego trwania. Analogicznie, dobrobyt wspólny obejmuje dobra uzyskane przez oboje małżonków lub jednego z nich w trakcie trwania wspólności, które nie zostały wyłączone z niej na mocy przepisów prawa. Skąd jednak wiedzieć, kiedy dany przedmiot jest własnością obu osób, a kiedy nie?
Majątek wspólny | Majątek osobisty | |
Dochody | Wynagrodzenie za pracę, dochody z działalności gospodarczej finansowane ze wspólnych środków. | Dochody uzyskane po rozwodzie, przychody z działalności gospodarczej prowadzonej przed ślubem, wierzytelności z wynagrodzenia za pracę przed ich pobraniem. |
| Nieruchomości | Nieruchomości nabyte w trakcie małżeństwa. | Nieruchomości nabyte przed ślubem, odziedziczone lub darowane na wyłączność. |
| Ruchomości | Samochody, sprzęt RTV, AGD, meble kupione w trakcie małżeństwa. | Ruchomości nabyte przed ślubem, w spadku lub jako darowizna. |
| Środki finansowe | Środki na wspólnych rachunkach lub indywidualnych kontach, jeśli pochodzą z dochodów wspólnych. | Środki zgromadzone przed ślubem lub pochodzące z majątku osobistego. |
Fundusze emerytalne | Środki zgromadzone na OFE, PPK, subkoncie ZUS w trakcie małżeństwa. | Środki zgromadzone przed ślubem oraz wynikające z dziedziczenia. |
Spadki i darowizny | Tylko jeśli darczyńca/spadkodawca przeznaczył je do majątku wspólnego. | Spadki i darowizny otrzymane indywidualnie bez wskazania, że mają wejść do majątku wspólnego. |
Odszkodowania | Jeśli dotyczyło majątku wspólnego (np. ubezpieczenie domu). | Odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu, krzywdę moralną, zadośćuczynienia. |
Zobowiązania finansowe | Wspólne kredyty hipoteczne, pożyczki na rzeczy do majątku wspólnego. | Indywidualne zobowiązania kredytowe zaciągnięte przed małżeństwem lub bez zgody drugiego małżonka. |
Sposoby podziału majątku po rozwodzie
Bez wątpienia najprostszym i najszybszym sposobem podziału majątku, z jakim spotykam się podczas mojej praktyki prawniczej, jest podpisanie przez małżonków porozumienia stron. Jeśli dwie osoby są w stanie dojść do zgody w sprawie rozdziału, mogą zawrzeć stosowną umowę. Strony uzgadniają wtedy, które składniki przypadają każdemu z nich. Umowa może być zawarta w formie pisemnej, choć jeśli obejmuje nieruchomości, musi przyjąć formę aktu notarialnego. Jeśli byli małżonkowie nie mogą dojść do porozumienia, konieczne jest przeprowadzenie sądowego podziału majątku wspólnego. W takim przypadku każda ze stron składa do wymiaru sprawiedliwości stosowny wniosek, a Sąd rozstrzyga, jak majątek zostanie rozdzielony. Podział majątku może odbywać się na dwa sposoby – poprzez fizyczne przyznanie określonych składników każdej ze stron lub poprzez podział wartościowy, czyli przyznanie jednemu z małżonków części majątku w zamian za spłatę drugiej strony.
Warto negocjować
Podział majątku nie należy do najprzyjemniejszych procesów związanych z rozwodem – zwłaszcza jeśli małżonkowie posiadają różny wkład w ten dorobek. Długi i kredyty mogą dodatkowo skomplikować sprawę – jeśli zobowiązanie było wspólne, obie strony nadal za nie odpowiadają. Warto zabezpieczyć się zawczasu i przemyśleć kwestię intercyzy, a w razie rozwodu dążyć do ugody, co pozwali uniknąć długotrwałych i kosztownych procesów sądowych.
Jeśli potrzebują Państwo fachowej pomocy prawnej w sprawie rozwodowej – zapraszam do kontaktu z moją Kancelarią.
