Rozstanie rodziców to stresujące doświadczenie dla dziecka. W natłoku emocji, kwestii formalnych i finansowych, ważne jest, aby kierować się jego dobrem i ustalić, w jaki sposób sprawowana będzie nad nim opieka. Podczas mojej pracy jako radczyni prawnej zauważam, że coraz popularniejszy staje się model opieki naprzemiennej, który w swoim założeniu polega na rozdzieleniu czasu z dzieckiem po równo między rodziców. Taki rodzaj sprawowania pieczy może przynieść wiele korzyści, ale wymaga od rodziców dobrej komunikacji, elastyczności i współpracy. Polskie prawo rodzinne nie określa jej jednoznacznie, więc co trzeba wiedzieć, by zrozumieć, jak działa?
Czym jest opieka naprzemienna
W polskim systemie prawnym brak jest jednoznacznej definicji opieki naprzemiennej w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Jednakże możliwość jej zastosowania wynika z interpretacji przepisów dotyczących władzy rodzicielskiej i opieki nad dzieckiem. Zgodnie z art. 58 § 1 i 1a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w przypadku rozwodu sąd rozstrzyga o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej oraz kontaktach z dzieckiem, kierując się przede wszystkim jego dobrem. Jeśli rodzice przedstawią zgodne porozumienie w tej kwestii, wymiar sprawiedliwości może je uwzględnić, o ile jest zgodne z interesem potomka. Inaczej mówiąc, opieka naprzemienna to model sprawowania pieczy nad dzieckiem, w którym rodzice, po rozstaniu lub rozwodzie, dzielą się dozorem w równych lub zbliżonych okresach czasu. W praktyce oznacza to, że dziecko mieszka na przemian u każdego z nich, np. tydzień u matki, a następnie u ojca. Celem takiego rozwiązania jest zapewnienie mu stałego i pełnego kontaktu z obojgiem rodziców, co sprzyja budowaniu zdrowych relacji i rozwojowi.
Wady i zalety opieki naprzemiennej
Żadne rozwiązanie związane z porozwodową opieką nad dzieckiem nie jest idealnie. W przypadku dozoru naprzemiennego małoletni nie traci kontaktu z żadnym z rodziców, co pozwala mu czuć się kochanym i ważnym dla obu stron. Dziecko nie czuje się ponadto porzucone przez mamę lub tatę, gdyż oboje rodziców ma te same prawa i obowiązki. Dzięki temu małoletni korzysta z ich różnorodnych doświadczeń i podejść do wychowania. Opiekunowie nie pozostają zdegradowani do roli “weekendowej”, a podczas gdy pociecha przybywa u jednego, ten drugi ma więcej czasu na życie zawodowe, rozwój osobisty i odpoczynek.
Niestety z drugiej strony dziecko może mieć trudności z adaptacją do dwóch domów oraz koniecznością regularnej przeprowadzki. Często jest zmuszone wtedy zmierzyć się z brakiem jednego, wyraźnie określonego miejsca jako swojego „bezpiecznego azylu”. Rodzice muszą więc sprawnie się komunikować i podejmować wspólne decyzje dotyczące dziecka, co nie zawsze okazuje się łatwe po rozstaniu. Jeśli nie są oni w stanie dojść do porozumienia w kwestii wychowania, mogą pojawiać się spory o harmonogram, podział kosztów czy podejście.
Czy opieka naprzemienna to najlepsze rozwiązanie?
Podczas mojej pracy spotykam się z najróżniejszymi przypadkami. Nie można generalizować i wybierać jednego, najlepszego rozwiązania dla dzieci i rodziców z uwagi na indywidualność każdej sprawy. Matki i ojcowie często zwracają uwagę na kwestię alimentów. W tradycyjnym modelu opieki, gdy dziecko mieszka z jednym z rodziców, drugi zobowiązany jest do płacenia odpowiedniego świadczenia. W przypadku pieczy naprzemiennej sytuacja wygląda inaczej, ponieważ każdy ponosi koszty utrzymania w równym lub zbliżonym zakresie – sąd może wtedy uznać, że alimenty nie są koniecznie. Jeśli jednak dochody jednego z rodziców znacznie przewyższają możliwości finansowe drugiego, może on zostać zobowiązany do częściowej dopłaty na rzecz dziecka, aby zapewnić mu podobny standard życia w obu domach.
Aby opieka naprzemienna była dobrym rozwiązaniem, należy szczególnie zadbać o spójność wychowawczą. Jeśli każde z rodziców stosuje inne zasady, dziecko może czuć się zdezorientowane, co często prowadzi do problemów behawioralnych. Rodzice powinni więc spisać wspólne zasady w formie „kontraktu rodzicielskiego”, aby uniknąć nieporozumień i zapewnić dziecku stabilność.
Czy warto zdecydować się na opiekę naprzemienną?
Choć na pierwszy rzut oka opieka naprzemienna wydaje się idealnym kompromisem, w praktyce wymaga dobrej organizacji i przede wszystkim emocjonalnej dojrzałości rodziców oraz ich gotowości do współpracy. To podział czasu, odpowiedzialności, wartości wychowawczych i kosztów, które muszą być ustalane na bieżąco w miarę dorastania dziecka oraz zmieniających się okoliczności. Wszystko zależne jest od tego czy dorośli są gotowi wyjść poza własne ambicje, by stworzyć stabilny i przewidywalny świat dla swojej pociechy.
Jeśli potrzebują Państwo wykwalifikowanej pomocy prawnej w sprawie rozwodowej lub związanej z opieką rodzicielską – zapraszam do kontaktu z moją Kancelarią.
